Tarih: 5-7 Ekim 2024
Yer: İstanbul, Türkiye
Ev Sahibi: Uluslararası Doğu Türkistan STK’lar Birliği (UDTSB) ve Doğu Türkistan Maarif Vakfı
Uluslararası Doğu Türkistan STK’lar Birliği'nin (UDTSB) ev sahipliğinde 4-7 Ekim 2024 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilen 7. Uluslararası Doğu Türkistan Milli Birlik Şurası ve 16. Dünya Doğu Türkistanlılar Kardeşlik Buluşması, başta Türkiye olmak üzere 30'u aşkın ülkeden gelen 200'den fazla katılımcı, Uygur diaspora liderleri, Hindistan, Malezya, Avrupa ve Türkiye'den aydınlar, devlet adamları, parlamenterler, akademisyenler, çeşitli sivil toplum kuruluşları temsilcileri ve Arap-İslam dünyasının geniş katılımıyla düzenlendi.
Bu önemli etkinlikte, Doğu Türkistan davasının uluslararası arenada daha geniş kitlelere ulaştırılması, Çin'in uyguladığı sömürgecilik ve soykırım politikalarına karşı stratejilerin geliştirilmesi, diasporanın güçlendirilmesi ve bağımsızlık yolunda atılacak adımların belirlenmesi ana hedefler olarak belirlendi. Ayrıca, uluslararası hukuki, diplomatik ve medya alanlarında farkındalığın artırılması ve küresel iş birliğinin geliştirilmesi hedeflendi.
Etkinliğin ana teması "10 Yıllık Xi Jinping Dönemi - Soykırım, Sonuçlar ve Etkiler" olarak belirlenmiş olup, bu süreçte Doğu Türkistan'da devam eden asimilasyon ve kültürel yıkım politikaları, son 10 yıldaki soykırım uygulamaları ile birlikte, katılımcılar tarafından derinlemesine analiz edilmiştir.
Etkinlik, önemli devlet adamları, akademisyenler ve sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin açılış konuşmalarıyla başladı.
5 Ekim Cumartesi sabahı gerçekleştirilen açılış konuşmalarında, Uluslararası Doğu Türkistan STK'lar Birliği (UDTSB) Başkanı Hidayet Oğuzhan, Doğu Türkistan Alimler Birliği Başkanı Dr. Alimcan Buğda, Malezya Amanah Negara Partisi Uluslararası İlişkiler Sorumlusu Raja Dato’ Ir Hajji Kamarul Bahrin Shah, Avrupa Âlimler Birliği Başkan Yardımcısı Dr. Haytham Al Haddad, Hindistan Eyaletler Parlamentosu Senatosu Üyesi Mr. Sujeet Kumar, Tayland Şeyhülislam Ofisi Dış İlişkiler Meclisi Başkanı Mr. Anusorn Sriadulpan, Malezya Alimler Birliği Başkanı Dato` Wan Mohamad Abd Aziz, Mağrib İslam Ulemalar Birliği Başkanı Dr. Hasan Al Kattani, Cezayir Milletvekili Masud Bassas, Dünya Uygur Kurultayı Başkanı Dr. Erkin Ekrem, Sancak Müftüsü Muhammed Demiroviç, Sancak İmamlar Birliği Başkanı Faruk Imamoviç, Cezayir Milletvekili Abdulani Musamidah, Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Ahmet Selim Köroğlu, Cumhurbaşkanı Danışmanı Ayhan Oğan, Gazeteci ve Akademisyen Prof. Dr. Yasin Aktay, T.C Cumhurbaşkanlığı Sosyal Politikalar Kurulu Üyesi İbrahim Altan, Adalet ve Kalkınma Partisi MKYK Üyesi Reşide Yüksel, AK Parti MKYK Üyesi Dış İlişkiler Başkan Yardımcısı Harun Armağan, MHP MKYK Üyesi Bülent Maşaoğlu, İYİ Parti İstanbul Milletvekili Muhammed Satuk Buğra Kavuncu, İslam Dünyası Sivil Toplum Kuruluşları Birliği Başkanı Eyüp Akbal ve diğer önemli isimler yer aldı.
Paneller ve Tartışılan Temel Konular
Açılış konuşmalarının ardından, öğleden sonra şu paneller düzenlendi:
Nur Muhammed Türkistani - 76 senelik işgal ve soykırım politikalarının nedenleri
Çin’in soykırım politikalarının son 10 yılda Çin genelindeki ve Doğu Türkistan’daki boyutları analiz edilerek, Doğu Türkistan’daki güncel durum, toplumsal değişim ve Çin’in soykırım politikalarının ulusal yansımaları ele alındı, Doğu Türkistan’daki soykırım farklı açılardan kapsamlı bir şekilde anlatıldı ve analiz edildi.
. 
2. Panel: Asya'da Yayılmacı Çin Tehlikesi
Son 10 yılda Çin’in Asya’da büyüyen etkisi ve tehditleri incelendi, Orta Asya ve Orta Doğu enerji politikaları, Yol Kuşak Projesi, Pakistan ve Afganistan’daki yeni dengeler, Hindistan ile yaşanan çatışmalar gibi konular detaylı bir şekilde ele alınarak analiz edildi. Çin’in Xi Jinping sonrası bölgesel olarak oluşturduğu negatif etkiler ve güvenlik sorunları hakkında sunumlar yapıldı.
. 
6 Ekim Pazar günü, dört önemli panel, stajyer kapanış programı ve çalıştaylarla dolu geçti.
10 yıl sonunda soykırımın küresel yansımaları ve bu duruma verilen tepkiler değerlendirildi, bugüne kadar yapılan uluslararası çalışmalar, insan hakları faaliyetleri, sivil diplomasi girişimleri ve diğer çalışmaların etkileri detaylı bir şekilde analiz edildi.
. 
Bu panelde, Doğu Türkistan meselesinin uluslararası arenada karşılaştığı fırsatlar ve zorluklar, Çin’in Orta Doğu’daki artan çıkarları ve etkisiyle kesişen bölgesel ve küresel dinamikler ışığında değerlendirildi. Oturumda, Doğu Türkistan davasının Arap dünyasında ve İslam coğrafyasında nasıl daha etkili bir şekilde desteklenebileceği ele alındı, bu süreçte uluslararası hukuk, medya ve dini âlimlerin rolü kapsamlı bir şekilde tartışıldı.
. 
. 
Öğleden sonra, UDTSB tarafından düzenlenen Doğu Türkistan Stajyer Programı kapanış programı gerçekleştirildi. Programda, UDTSB Başkanı Hidayet Oğuzhan bir konuşma gerçekleştirdi. Ardından, staj programı sorumlusu olarak Abdureşid Eminhaci, programın amacı ve kazanımlarından bahsetti. Sırasıyla ekip liderleri ve staj sorumluları, staj süresince yaptıkları çalışmaları bir sunumla aktardılar. Programın sonunda stajyerlere sertifikaları ve hediyeleri takdim edildi.
Panelde, soykırımın durdurulması için sosyal, ekonomik ve diplomatik baskıların önemi vurgulandı. Uygur diasporasının güçlendirilmesi, Çin'in ekonomik gücünün zayıflatılması ve sivil toplumun farkındalık yaratmadaki rolü ele alındı.
Panelde, bağımsızlığın Doğu Türkistan halkı için en gerçekçi ve kalıcı çözüm olduğu vurgulandı. Çin’in insan hakları ihlalleri ve soykırım politikalarına karşı uluslararası toplumun harekete geçmesinin ve Uygur halkının özgür bir gelecek için siyasi ve diplomatik mücadeleyi sürdürmesinin önemi ele alındı.
. 
Akşam saatlerinde beş farklı çalıştay düzenlendi:
Çalıştaylarda sivil diplomasi, genç liderlerin rolü, milli kimlik krizi ve zorla çalıştırma gibi konular ele alınmıştır. Gençlerin, diaspora üyelerinin ve din âlimlerinin Doğu Türkistan davasını uluslararası platformlarda daha etkin savunması gerektiği vurgulanmıştır. Ayrıca, zorla çalıştırma politikalarına karşı uluslararası tedbirlerin artırılması gerektiği ifade edilmiştir.
Çalıştay Başlıkları:
7 Ekim Pazartesi günü, kapanış konuşmaları ve çalıştay sonuç bildirgesiyle etkinlik sona erdi. Kapanış konuşmalarında Abdulkadir Yapqan, Münevver Özuygur, Adam Turan, Neufal Ubeydullah, Muhammet Ali Ataullah, Ridawan al Mughemmieru gibi isimler yer aldı.
Çalıştayda, moderatörlüğünü Abdurehim Devlet, Nurmuhammed Türkistani, Dr. Abdullah, Abdulahad Udun, Abdusselam Teklimakan ve Muhammed Emin Uygur’un üstlendiği oturumların sonuçları değerlendirilmiştir.
Hidayet Oğuzhan, Uluslararası Doğu Türkistan STK'lar Birliği Başkanı, 7. Uluslararası Doğu Türkistan Milli Birlik Şurası’nın kapanışında sonuç bildirgesini okudu. Bildiride Doğu Türkistan’da süregelen soykırım ve işgalin bir an önce sona erdirilmesi gerektiği vurgulandı. Çin hükümetinin baskıcı politikalarına karşı uluslararası toplumun daha fazla duyarlılık göstermesi ve acilen harekete geçmesi çağrısında bulunuldu. Ayrıca, Birleşmiş Milletler ve diğer uluslararası kuruluşların daha etkili ve kararlı adımlar atması gerektiği ifade edildi. Bildiri, Doğu Türkistan’ın bağımsızlık mücadelesinin meşruluğuna ve bu mücadelenin dünya çapında tanınmasının önemine dikkat çekti.
Doğu Türkistan'ın bağımsızlığı, bu davanın temel ilkesi olarak kabul edilmiş ve bu mücadelenin halkın meşru hakkı olduğu vurgulanmıştır.
Birleşmiş Milletler, İslam İşbirliği Teşkilatı ve Türk Devletleri Teşkilatı gibi uluslararası kurumların, Doğu Türkistan'daki soykırımı durdurmak konusunda daha fazla sorumluluk alması gerektiği belirtilmiştir.
Zorla çalıştırma politikalarına karşı uluslararası düzeyde ekonomik yaptırımların uygulanması gerektiği ifade edilmiştir.
Hindistan, Cezayir ve Balkan ülkelerinin bağımsızlık mücadelesindeki tecrübelerinin Doğu Türkistan halkı için önemli dersler içerdiği ve bu deneyimlerden yararlanılması gerektiği vurgulanmıştır.
Doğu Türkistan'ın uluslararası platformlarda daha fazla tanınması ve bu konuda sivil toplum kuruluşlarının desteklenmesi gerektiği belirtilmiştir.
Çeşitli ülkelerden gelen diplomatik heyetlerle yapılan görüşmelerde, Doğu Türkistan davasına uluslararası destek sağlanması, Çin'in yayılmacı politikalarına karşı ortak bir duruş sergilenmesi ve uluslararası toplumun Doğu Türkistan'ın bağımsızlık mücadelesini desteklemesi gerektiği dile getirilmiştir. Bölgesel dayanışmanın önemi vurgulanmış ve bu konuda atılması gereken adımlar üzerinde durulmuştur.
Bu yılki 7. Uluslararası Doğu Türkistan Milli Birlik Şurası ve 16. Dünya Doğu Türkistanlılar Kardeşlik Buluşması, Doğu Türkistan davasının uluslararası boyutlarda ele alınmasına olanak sağlayarak küresel bir dayanışma ve farkındalık ortamı oluşturdu. Panellerde yapılan akademik ve stratejik değerlendirmeler, diasporanın güçlenmesi ve uluslararası diplomasi alanında önemli adımlar atılması için yol gösterici nitelikteydi. Çalıştaylar ise Doğu Türkistan davasının tüm savunucularına yönelik önemli bir tartışma platformu sundu. Çalıştaylarda ele alınan sivil diplomasi, kimlik krizi ve medya gibi kritik konular, davanın gelecekteki yönünü belirlemede stratejik önem taşıdı.
