Çin Camilere Savaş Açıyor!
Na Jia Ying Camii olayı ve Çin'de İslam düşmanlığı

Yazar: Yusuf Tusun

Tarih:31/05/2023

  Çin hükümeti son yıllarda “İslam Dinini Çinlileştirmek” siyaseti adı altında Çin’deki Birçok camiyi yıkma girişiminde bulundu. Birkaç gün önce sosyal medyada Çinli polislerin bir camiyi binlerce kışının karşılık göstermesine rağmen inşaat makineleri ile yıkmaya çalıştığı görüntüler ortaya çıktı. Sosyal medyada paylaşılan bu videoların 27 Mayıs Çin’in Güneyindeki Yunnan Eyaleti, Yuxi Şehri, Tonghai İlçesindeki Najiaying Camii'nin Minaresi ve kubbesinin yıkmaya çalışıldığı sırada çekildiği Doğrulandı . 28 Mayıs günü yerel polisler cami savunucularının Tonghai İlçesinde sosyal yönetim düzenini ciddi şekilde bozduğunu gerekçe göstererek bazı kişilerin tutuklandığını ve olaya karışan diğer kişilerin kendilerini ihbar etmesi sonucu affedileceğini beyan etti.

Arka plan
   27 Mayıs Cumartesi günü binlerce Çinli polis inşaat makineleri ile Yunnan Eyaleti, Yuxi Şehri, Tonghai İlçesindeki Najiaying Camii'nin Minaresi ve yeşil kubbesini yıkmaya çalıştı. Binlerce protestocunun saatlerce süren karşılığı sonucu polisler geri çekildi.
  28 Mayıs öğleden sonra bölge yetkililerinin çok fazla kişiyi tutukladığı haberi yayılmaya başladı. Akşam saatlerinde Najiaying Camii'nin bulunduğu Tonghai İlçesi kolluk kuvvetleri bir açıklama yaptı. Polis açıklamasında camı ve protestonun nedeni hakkında hiçbir şey söylemedi. Sadece cumartesi günü meydana gelen” toplumsal düzeni bozan ce sosyal hayatı tehdit eden” olay hakkında soruşturma başlattığının duyurdu. Ayrıca, olayın organizatörleri ve katılımcıları 6 Haziran’a kadar kendini polise ihbar etmeleri sonucu müsamaha gösterileceğini ilan etti.
   2020 yılında Yunnan’deki bir mahkeme, Najiaying Camii’nin kubbesi ve minarelerinin yasa dışı olduğuna ve kaldırılması gerektiğine karar vermiş. Ancak yıkım çalışmaları 27 Mayıs 2023’ te başladı.
   Najiaying camii 13. Yüzyılda yapılmış olup, yıllar içinde birçok kez yeniden inşa edildi. Son olarak, 2004 yılında dört minareli ve kubbeli biçimde yapıldı. 2019 yılında cami Yunnan eyaletindeki kültürel miras olarak koruma altına alındı.

Çin’deki camileri bekleyen tehlike
    İslam dini Çin’e 7.yüzyilin ortalarında girmiştir. Çin’deki ilk cami Tang Hanedanliği(619-907) döneminde Guangdong eyaleti Guangzhou kentinde bölgeye ticaret için gelen Müslüman tüccarlar tarafından yapıldı . 2014’te Çin din işleri İdaresinin istatistiklerine göre Çin genelinde cami, medrese, türbe dahil 39.135 İslami faaliyet yeri olduğu açıklandı. 27 Mayıs Cami olayının gerçekleştiği Yunnan eyaletinde ise başta Kunming Nancheng Camii, Najiaying Ulu Camii, Ludian Tuogu Camii, Wenshan Camii, Zhaotong Baxian Tapınağı olmak üzere 867 cami bulunmaktadır.
    Xi Jinping 2016'da İslam Dinini Çinlileştirme çağrısında bulundu. Ağustos ayında, dini ve etnik grupların "Çin birliğinin bayrağını yükseklerde tutmaları" gerektiğini söyleyen bir konuşma yaptı ve Çin kültürünü etnik farklılıkların önüne koymaları gerektiğine işaret etti. 2017 yılından başlayarak Çin rejimi birçok camiyi yıkma kararı aldı .
10 Ağustos 2018’de Çin’in Batısındaki Ningxia Hui Özerk Bölgesi'ndeki kültür devrimi döneminde yıkılan eski caminin yerine yeniden inşa edilen Ningxia Weizhou Ulu Cami’sini Çin rejimi uygun inşaat izinlerine sahip olmadığını gerekçe göstererek yıkma kararı aldı. Ningxia Weizhou Ulu Camisi 600 yıllık geçmişe sahip olup, kültür devrimi döneminde yıkılmıştı.
    Yine, 2018 yılında Qinghay Eyaletinde Çinli yetkililer “Suudi ve Arap etkisini ortadan kaldırma” sloganı altında bölgedeki camilerin minare ve kubbelerinin yıkmaya başladı.
2020 yılında Ningxia Eyaletinin başkenti Yinchuan'daki Ulu caminin kubbesini kaldırdı ve dış duvardaki Arap harfli süslemeleri sildi.

Doğu Türkistan’daki Camilerin Durumu
   Doğu Türkistan halkının İslam ile buluşması ve Müslümanlar ile karşılaşması Emevî Döneminde gerçekleşmiştir. Bölgede ilk Camiinin hangi cami olduğu ve ne zaman yapıldığı hakkında tartışmalı bilgiler vardır. Ama 921’de Karahanlı hükümdarı Sultan Satuk Buğrahan’ın İslami Kabul etmesi sonucu Müslümanlığının Doğu Türkistan’da hız kazandığı bir gerçektir .
    2014 yılında Çin Din işleri idaresinin istatistiklerine göre Doğu Türkistan’da 24.100 cami ve Doğu Türkistan’daki Çinli kolonyal birlikleri olan “Bingtuan” bünyesinde ise 432 cami bulunmaktadır .
    24 Eylül 2020’de Avustralya Stratejik Politika Enstitüsü (ASPI), Doğu Türkistan’daki camilerin durumuyla ilgili rapor yayınladı. Bu rapor uydu görüntüleriyle desteklenmiş ve Doğu Türkistan’da yaklaşık 16,000 caminin (toplamın camilerin 65%’i) hükümet politikasının bir sonucu olarak 2017’den bu yana yıkıldığını veya hasar gördüğünü ortaya koydu. Bunun içinde tamamen yıkılan cami sayısı 8,500 civarında olup, bu camilerin bazılarının yerlerin şimdilerde boş arazi haline getirildiği uydu aracılığıyla görülebilmektedir. Geri kalan camiler ise İslami tarzdaki mimari ve sembollerden arındırılarak tahrip edilmiş, bazılarının girişlerine “partiyi sevin, ülkeyi sevin” tarzında yazılar asıldı. Bununla birlikte 2017’den beri önemli kutsal mekanların (türbe ve mezarların) 30%’u büyük ölçüde yıkılmış, 28%’i ise hasar gördü. Bazı tarihi Müslüman mezarlıklar hükümetin mezarlığı taşıma bahanesiyle yok edildi .

Na Jia Ying Camii Konumu:

Referans:

[BBC, 2023, 中国云南清真寺疑遭 “强拆” ，警民冲突引 “宗教中国化” 疑虑 https://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese-news-65752908

G, Nectar and C, Whayne , CNN, 2023, Thousands of ethnic minority Muslims defy Chinese authorities in defense of mosque , https://edition.cnn.com/2023/05/30/china/china-yunnan-hui-mosque-protest-intl/index.html

Theguardian, 2023, Protesters clash with police in China over partial demolition of mosque  https://www.theguardian.com/world/2023/may/30/protesters-clash-police-china-partial-demolition-mosque

S, Christian and S,Vic, 2023, Chinese police clash with protesters over plans to demolish mosque  https://www.washingtonpost.com/world/2023/05/29/china-yunnan-mosque-hui-muslims/

S, Candice, 2021, Guangzhou Huaisheng Mosque https://www.chinahighlights.com/guangzhou/attraction/guangzhou-huaisheng-mosque.htm

中国伊斯兰教协会, 2015, 2015最新中国清真寺数量及分布  http://www.chinaislam.net.cn/cms/news/media/201503/03-8001.html

F,Emily, NPR, 2021, China is removing domes from mosques as part of a push to make them more 'Chinese'. https://www.npr.org/2021/10/24/1047054983/china-muslims-sinicization

 BBC,2018, 被政府盯上的穹顶 宁夏韦州清真大寺对峙事件原委, https://www.bbc.com/zhongwen/simp/chinese-news-45146943

 Swarajya Staff, 2020, China Pulls Down Domes, Islamic Decorations From Mosques, Turns Them Into Grey Structures, https://swarajyamag.com/insta/china-pulls-down-domes-islamic-decorations-from-mosques-turns-them-into-grey-structures

K, Nurahmed, 2017, Uygur Türklerinde dini kültür ve İslam medeniyeti ‘ne katkıları, The Journal of Academic Social Science Studies,s:267-281 https://isamveri.org/pdfdrg/D03989/2017_63/2017_63_KURBANN.pdf  

https://www.theguardian.com/world/2023/may/30/protesters-clash-police-china-partial-demolition-mosque

R, Nathan, L, James, M, Kelsey and H, Tilla, ASPI, Cultural erasure https://www.aspi.org.au/report/cultural-erasure